എ സീരിയസ് മാൻ (2009)

(സിനിമയെ പരിചയപ്പെടുത്താനോ കഥ പറയാനോ അല്ല ഈ പോസ്റ്റ്. ഈ സിനിമയെ മറ്റൊരു തിയറിയുടെ വെളിച്ചത്തിൽ വായിക്കാനുള്ള ശ്രമത്തിൽ ചില plot points പറയുന്നുണ്ട്. സിനിമ കാണാതെ ഇതു വായിച്ചിട്ടും കാര്യമില്ല. അതുകൊണ്ട്, സിനിമ കാണുവാൻ ഉദ്ദേശിക്കുന്നുവെങ്കിൽ അതിനു ശേഷം മാത്രം വായിക്കാൻ ശ്രദ്ധിക്കുക.)

കോയെൻ സഹോദരങ്ങളുടെ സിനിമകളിൽ ആവർത്തിച്ചു കാണപ്പെടുന്ന പ്രമേയങ്ങളിലൊന്ന് അറിവിന്റെ പരിമിതികളെപ്പറ്റിയുള്ളതാണ്. പലപ്പോഴും ഈ പരിമിതികൾക്ക് വസ്തുഭവിക്കുന്നത് മറ്റുചില വ്യക്തികൾ തന്നെയാകുന്നതാണ് കോയെൻ ശീലങ്ങളിലൊന്ന്. Miller’s Crossing എന്ന ചിത്രത്തിന്റെ ടാഗ്ലൈൻ ‘ആരും ആരെയും അത്രമേൽ മനസ്സിലാക്കുന്നില്ല’ എന്നായിരുന്നു എന്നോർക്കുക. മനസ്സിലാക്കപ്പെടാത്ത/ മനസ്സിലാക്കപ്പെടുവാൻ വിസമ്മതിക്കുന്ന/മനസ്സിലാകാത്ത കഥാപാത്രങ്ങൾ ബ്ലഡ് സിമ്പിൾ(1984), മില്ലേർസ് ക്രോസിംഗ്(1990), ഫാർഗോ, The Man who wasn’t there തുടങ്ങി പല കോയെൻ-സിനിമകളിലും ആവർത്തിച്ചു കടന്നു വരുന്നുണ്ട്. ഏറ്റവും പുതിയ കോയെൻ ചിത്രമായ ‘എ സീരിയസ് മാൻ’ എന്ന സിനിമയിലാകട്ടെ, ഈ ‘പരിമിതമായ അറിവി’ന്റെ കേന്ദ്രസ്ഥാനത്തു നിൽക്കുന്നത് കഥാപാത്രങ്ങളല്ല, മറിച്ച് ‘കഥ’ തന്നെയാണ്.

അറിവിന്റെ പരിമിതിയെക്കുറിച്ച് ഇന്നുവരെ ആവിഷ്കരിക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്ളതിൽ പ്രമുഖമായ തത്വങ്ങളിലൊന്ന്, വാർണർ ഹൈസൻബെർഗിന്റെ Uncertainty principle ആയിരിക്കും. Uncertainty-യുമായി താത്വികമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന പ്രസിദ്ധമായ ഒരു പാരഡോക്സ് ആണ് Schrondinger’s Cat. ക്വാണ്ടം തിയറിയുടെ പിതാക്കന്മാരിൽ ഒരാളായ ഷ്രോഡിഞ്ജർ അവതരിപ്പിച്ച ഈ ചിന്താപരീക്ഷണത്തിൽ, ഒരു പൂച്ചയെ പെട്ടിയിൽ അടയ്ക്കുന്നു. പെട്ടിയിൽ ഉഗ്രവിഷവാതകം നിറച്ച ഒരു ഫ്ലാസ്ക് ഉണ്ട്. അതിനോടനുബന്ധിച്ച് ഒരു റേഡിയോ ആക്ടീവ് മൂലകത്തിന്റെ വളരെ ചെറിയൊരു സാമ്പിൾ. പരീക്ഷണസമയമായ ഒരു മണിക്കൂറിനുള്ളിൽ റേഡിയോ ആക്ടീവ് മൂലകം decay ചെയ്യാൻ 50% സാധ്യതയുണ്ട്. Decay സംഭവിക്കുന്നുവെങ്കിൽ, പുറപ്പെടുന്ന റേഡിയേഷൻ ഒരു ഡിറ്റക്ടർ കണ്ടുപിടിക്കുകയും, ഒരു റിലേ പ്രോസസിലൂടെ ഒരു ചുറ്റിക ഫ്ലാസ്കിൽ വന്നിടിക്കുകയും ഫ്ലാസ്ക് പൊട്ടുകയും പൂച്ച ചാകുകയും ചെയ്യും. പക്ഷേ പെട്ടി തുറന്നെങ്കിൽ മാത്രമേ പൂച്ച ചത്തോ അതോ ജീവിക്കുന്നോ എന്ന് അറിയാൻ കഴിയുകയുള്ളൂ. അടഞ്ഞ പെട്ടിക്കുള്ളിലെ പൂച്ച മരണാവസ്ഥയുടെയും ജീവിക്കുന്ന അവസ്ഥയുടെയും ഒരു “മിശ്രിത” നിലയിലാണ് - super position of "dead cat" and "live cat" states. ഈ സൂപ്പർപൊസിഷനാണ് ഷ്രോഡിംഗര് മുന്നോട്ടുവച്ച പ്രശ്നത്തിലെ യഥാര്ത്ഥ പാരഡോക്സ്. ആരും തുറന്ന് നോക്കാതിരുന്നാൽ അങ്ങനൊരു സൂപ്പർപൊസിഷൻ അവസ്ഥയിൽ ഒരു മാക്രോസ്കോപ്പിക് വസ്തുവായ പൂച്ചയ്ക്ക് നിലനിൽപ്പുണ്ടോ എന്നതാണ് ഷ്രോഡിഞ്ജറുന്നയിക്കുന്ന ദാർശനിക പ്രശ്നം.

‘സീരിയസ് മാൻ’ എന്ന ചിത്രത്തിൽ, പല തലങ്ങളിൽ ഈ പാരഡോക്സ് ആവർത്തിക്കുന്നുണ്ട്. ചിത്രത്തിന്റെ, വിചിത്രമെന്നു പറയാവുന്ന തുടക്കത്തിലെ സീൻ ശ്രദ്ധിക്കുക. പൂർണ്ണമായും ‘യിദ്ദിഷ്’ ഭാഷയിൽ, കിഴക്കൻ യൂറോപ്പിലെവിടെയോ ആണ് ഈ കഥ സംഭവിക്കുന്നത്. കനത്ത മഞ്ഞുവീഴ്ചയുള്ളൊരു രാത്രിയിൽ, ഒരു മനുഷ്യൻ, വഴിയിൽ തന്നെ സഹായിച്ച, തന്റെ ഭാര്യയ്ക്ക് പരിചയമുള്ളൊരു വൃദ്ധനെയും കൂട്ടി വീട്ടിലെത്തുന്നു. ഈ വൃദ്ധൻ മൂന്നു വർഷം മുൻപ് മരണപ്പെട്ടു എന്നാണ് സ്ത്രീ പറയുന്നത്. എന്നാൽ അയാൾ ജീവിക്കുന്നുണ്ടു താനും…! ഈ പ്രഹേളികയ്ക്ക് ഉത്തരം കണ്ടെത്താൻ സ്ത്രീ ഒരു ‘measurement’ നടത്തുന്നയിടത്ത് ഈ രംഗം അവസാനിക്കുന്നു. പ്രസ്തുത measurement-ന്റെ ഉത്തരം നാമറിയുന്നില്ല. ശേഷം വരുന്ന സിനിമയുടെ മുഖ്യശരീരവുമായി ഈ ആമുഖരംഗത്തിനു ബന്ധമൊന്നുമില്ല.

ലാറി ഗോപ്നിക് എന്നു പേരായ ഒരു ക്വാണ്ടം തിയറി പ്രൊഫസറാണു സിനിമയിലെ മുഖ്യകഥാപാത്രം. ലാറിയുടെ ഭാര്യ Sy Ableman എന്ന ഒരു കുടുംബസുഹൃത്തുമായി ഇഷ്ടത്തിലായതിനാൽ വിവാഹമോചനം ആവശ്യപ്പെടുന്നു. താൻ വേറെ വിവാഹം കഴിക്കുന്നതിനാൽ, ലാറി അടുത്തുള്ള ഒരു മോട്ടലിലേക്ക് താമസം മാറണമെന്നാണ് ലാറിയുടെ ഭാര്യയും കാമുകൻ സൈ’യും ആവശ്യപ്പെടുന്നത്. ലാറി മോട്ടലിലേക്ക് താമസം മാറുന്നതിന്റെ തൊട്ടടുത്ത ദിവസം ലാറി ഒരു ചെറിയ കാറപകടത്തിൽ പെടുന്നു. അതേ സമയം മറ്റൊരിടത്ത് സൈ ഏബിൾമാൻ മറ്റൊരു കാറപകടത്തിൽ മരണപ്പെടുന്നു. ഷ്രോഡിഞ്ജറുടെ പൂച്ചയെ മനസ്സിൽ വെച്ച് ഈ സിനിമയെ വായിക്കാനൊരുങ്ങുമ്പോൾ, ‘സൈ ഏബിൾമാൻ’ ആണ് ഏറ്റവും ആദ്യം മുന്നിലെത്തുന്ന കഥാപാത്രം. വേവ് ഫംഗ്ഷനെ സൂചിപ്പിക്കാനുപയോഗിക്കുന്ന ഗ്രീക്ക് ലെറ്റർ Psi(Ψ) ആണ്. സൈ എന്നു വായിക്കും. ഈ പേരു തന്നെ ഈ കഥാപാത്രത്തിനു വന്നത് തികച്ചും യാദൃശ്ചികമല്ലെന്നു കരുതാം. Psi(Ψ)-യ്ക്കു കൃത്യമായ ഭൌതികാർഥമില്ല. നിശ്ചിതമായ അർത്ഥങ്ങളുള്ള ഭൌതികഗുണങ്ങളെ കണ്ടെത്താനാണ് Psi(Ψ) ഉപയോഗിക്കാറുള്ളത്. സിനിമയിലേക്ക് വരുമ്പോൾ, ‘സൈ’-യുടെ തീരുമാനങ്ങളാണ് ലാറിയുടെ ജീവിതത്തെ മാറ്റിമറിക്കുന്നത്. മരണപ്പെട്ടതിനു ശേഷവും സൈ ലാറിയുടെ ജീവിതത്തെ, ജീവിച്ചിരുന്നാലെന്നപോലെതന്നെ സ്വാധീനിക്കുന്നു. അതിലധികം ‘സൈ’ എന്ന കഥാപാത്രത്തെക്കുറിച്ച് നമുക്കൊന്നുമറിയില്ല.

തികച്ചും വ്യത്യസ്ഥമായിരിക്കെത്തന്നെ പരസ്പരം ബന്ധിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന ക്വാണ്ടം അവസ്ഥകളെ സൂചിപ്പിക്കാനുപയോഗിക്കുന്ന പദമാണ് Quantum Entanglement. ക്വാണ്ടം എന്റാംഗിൾമെന്റ് വിവക്ഷിക്കുന്ന പ്രകാരം പരസ്പരം ബന്ധിതമായിരിക്കുന്ന രണ്ട് അവസ്ഥകൾ, അവ ഭൌതികമായി വിദൂരത്താണെങ്കിൽത്തന്നെയും, ഒന്നിന്റെ സഹായമില്ലാതെ മറ്റൊന്നിനെ പൂർണ്ണമായി നിർവചിക്കാനാകില്ല. ‘സൈ ഏബിൾമാൻ’ മരണപ്പെടുന്നുണ്ടെങ്കിൽതന്നെയും, അയാൾ തുടർന്നും ലാറിയുടെ ജീവിതത്തെ സ്വാധീനിക്കുന്നുണ്ട്. ലാറിയ്ക്ക് മോട്ടലിൽ തന്നെ താമസം തുടരേണ്ടി വരുന്നു. മരണശേഷവും അയാൾ ലാറിയ്ക്ക് സാമ്പത്തികബാധ്യതകളുണ്ടാക്കുന്നു. മരണശേഷവും, ലാറിയുടെ വിവഹം തകർച്ചയിൽത്തന്നെ തൂടരുന്നു. ലാറിയെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം ‘സൈ’ മരിച്ചിട്ടും ജീവിക്കുന്നതുപോലെതന്നെയാണ്. അഥവാ, ‘സൈ’യെ കൂടാതെ ലാറിയുടെ ജീവിതത്തെ നമുക്ക് നോക്കിക്കാണാനാവില്ല.

ഉയർന്ന ഗ്രേഡിനു വേണ്ടി ലാറിയ്ക്ക് കൈക്കൂലി കൊടുക്കുന്ന ഒരു കൊറിയൻ വിദ്യർത്ഥിയുടെ പിതാവും ലാറിയുമായി ഒരു ആശയസംഘട്ടനം നടക്കുന്നുണ്ട് സിനിമയിൽ. ഒന്നുകിൽ ലാറി കൈക്കൂലി സ്വീകരിക്കണം, അല്ലെങ്കിൽ കൈക്കൂലിയുടെ പേരിൽ അയാൾ ലാറിയെ പ്രതിയാക്കും. Tenure കാത്തിരിക്കുന്ന ലാറിയ്ക്ക് ഇവിടെ റിസ്ക് എടുക്കാൻ വയ്യ. അതേസമയം, കൊറിയക്കാരൻ പറയുന്ന ലോജിക് അംഗീകരിക്കാനുമാവുന്നില്ല. Accept the mystery എന്നാണു കൊറിയക്കാരൻ അവസാനം പറയുന്നത്. ലാറി ഉപദേശം തേടിപ്പോകുന്ന രണ്ടാമത്തെ ഗുരു വിചിത്രമായൊരു കഥയുടെ ഒടുവിൽ പറയുന്നതും ഇതേ വാചകമാണ്. ലാറിതന്നെ ക്വാണ്ടം മെക്കാനിക്സിനെപറ്റി കൊറിയൻ വിദ്യാർത്ഥിയോടു പറയുന്നതും ഇതേ വാചകമാണ്. പൂച്ച ഒരേസമയം ജീവിക്കുകയും ചത്തിരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു എന്നു പറയുന്നതിൽ കാര്യമായ പ്രശ്നമുണ്ട്…പക്ഷേ, അതങ്ങിനെതന്നെയാണ്.

ആമുഖരംഗത്തിനു ശേഷം, ആദ്യത്തെ സീനിൽത്തന്നെ നമ്മൾ കാണുന്നത് ലാറി ഒരു മെഡിക്കൽ ടെസ്റ്റിനു വിധേയനാകുന്നതാണ്. അതായത്, ലാറിയുടെ mortality-യുടെ ഒരു measurement-ലാണ് സിനിമയുടെ തുടക്കം. സിനിമ അവസാനഭാഗത്ത് നാം കാണുന്നത് മേൽപറഞ്ഞ ടെസ്റ്റിന്റെ റിസൾട്ടുമായി ഡോക്ടർ ലാറിയെ വിളിക്കുന്നതാണ്. അതായത് സിനിമതന്നെ ഒരു measurement ആണ്, ലാറിയാണ് ഈ പരീക്ഷണത്തിലെ പൂച്ച.

ചിത്രത്തിന്റെ പോസ്റ്ററിലെ, വീട്ടിനുമുകളിൽ നിന്ന് അയൽക്കാരിയുടെ കുളി കാണുന്ന ലാറി, ദാവീദ് രാജാവിനെ ഓർമ്മിപ്പിക്ക്ന്നുണ്ട്. ബൈബിളിലെ ജോബ് എന്ന കഥാപാത്രവുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തി ഈ സിനിമയെ വായിക്കാനുള്ള ചില ശ്രമങ്ങൾ ചില പ്രമുഖ നിരൂപകരിൽ നിന്നു കാണാൻ സാധിച്ചു. യഹൂദജീവിതരീതികളും മതപരതയും ചിത്രത്തിലുടനീളം, ഉപരിതലത്തിൽത്തന്നെ ചിതറിക്കിടപ്പുണ്ടെങ്കിലും ആത്മീയതയുടെ നിരാസം ലാറിയുടെ കഥയിൽ പ്രകടമായിത്തന്നെ പ്രത്യക്ഷമാകുന്നുണ്ട്. തന്റെ പ്രശ്നങ്ങൾക്ക് പരിഹാരം തേടി, ലാറി വിവിധ മതഗുരുക്കന്മാരുടെ അടുത്ത് പോകുന്നുണ്ടെങ്കിലും അവർക്കാർക്കും തൃപ്തികരമായ ഒരുത്തരം നൽകാൻ കഴിയുന്നില്ല. ലാറിയുടെ പേരിൽ ആരോ സംഗീത ആൽബം വാങ്ങിയതിന്റെ പണവും ചോദിച്ച് മ്യൂസിക് കമ്പനി ലാറിയുമായി ബന്ധപ്പെടുമ്പോൾ ലാറിയുടെ മറുപടി ശ്രദ്ധേയമാണ്. ലാറി വാങ്ങി എന്ന് അവർ പറയുന്ന ആൽബം, Abraxas by Santana-യാണ്. ഇക്കാര്യം ലാറി ശക്തിയുക്തം നിഷേധിക്കുന്നുണ്ട്. “I did not order Abraxas, I doesn't want Abraxas, I won't listen to Abraxas.” എന്നൊക്കെയാണ് ലാറി പറയുന്നത്. ‘Abraxas‘ എന്നത് ദൈവത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്ന ഗ്നോസ്റ്റിക് പദമാണ്. ദൈവികമെന്നു പറയപ്പെടുന്ന എല്ലാറ്റിനെയും ലാറി നിഷേധിക്കുന്നു എന്നു തന്നെയാവാം ഇവിടെ സൂചിപ്പിക്കപ്പെടുന്നത്.

കോയെൻ സഹോദരന്മാരുടെ കുട്ടിക്കാലവുമായി ഏറെ ബന്ധമുണ്ട് ഈ സിനിമയ്ക്ക്. മിന്ന്യപോളിസിലെ സമാനമായൊരു ജൂതസമൂഹത്തിലായിരുന്നു ഇരുവരുടെയും കുട്ടിക്കാലം. ഇരുവരുടെയും പിതാവ് (ലാറിയെപ്പോലെ) ഒരു പ്രൊഫസറും. ലാറിയുടെ മകന്റെ കൂട്ടുകാർക്ക് സംവിധായകരുടെ ബാല്യകാല സുഹൃത്തുക്കളുടെ പേരുകൾ തന്നെയാണുപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നത്. ഏതാണ്ട് 1967 ആണ് സിനിമയുടെ കാലം. 67-ൽ കോയെൻ സഹോദരന്മാർ ഏതാണ്ട് ലാറിയുടെ മകന്റെ പ്രായമായിരിക്കണം.

സിനിമയുടെ അവസാനം, കഥയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഒരു ചോദ്യത്തിനും നമുക്ക് ഉത്തരം കിട്ടുന്നില്ല. ലാറിയ്ക്ക് tenure കിട്ടുമോ? അയൾക്ക് എന്തെങ്കിലും മാരകരോഗമുണ്ടോ? ചിത്രത്തിന്റെ അവസാനരംഗം, സ്കൂളിന്റെ മുറ്റത്ത്, വലിയൊരു കൊടുങ്കാറ്റ് വരുന്നതും നോക്കി പേടിച്ച് നിൽക്കുന്ന ലാറിയുടെ മകനും സുഹൃത്തുക്കളും അധ്യാപകരുമാണ്. കൊടുങ്കാറ്റിൽ എന്തു സംഭവിച്ചു? അവർ കൊടുങ്കാറ്റിനെ അതിജീവിച്ചോ? നമുക്കറിയില്ല. സിനിമയ്ക്കു ശേഷം, അവരൊക്കെ ഒരേസമയം മരിച്ചവരും ജീവിക്കുന്നവരുമാണ്. കൃത്യമായി അറിയില്ല, കാരണം അവർ ആ അടഞ്ഞപെട്ടിക്കുള്ളിലാണ്; നമ്മൾ പെട്ടിയ്ക്ക് പുറത്തും. പെട്ടി തുറക്കേണ്ടതുണ്ടോ…?